Szczepienia w aptekach- aspekt prawny i wymogi

Szczepienia w aptekach– dla nas jest to temat nowy, a za granicami naszego kraju znany już od lat. To, co złego przyniosła pandemia COVID-19 chyba każdy wie, jednak dzięki niej w polskich aptekach rozpoczęły się szczepienia. Ilość zaszczepionych w niej pacjentów pokazał, że konieczny jest rozwój aptecznych punktów szczepień. W niniejszym tekście poruszę kwestię wymogów, jakie stawiane są farmaceutom oraz aptekom, które chcą świadczyć usługi, jakimi są szczepienia. Ponadto, wskażę, które ze szczepień i na jakich zasadach, w myśl aktualnych przepisów możemy wykonywać w aptekach.

Szczepienia w aptekach- jakie uprawnienia musi posiadać farmaceuta?

Farmaceuta chcący szczepić w aptece musi obowiązkowo posiadać uprawnienia do wykonania kwalifikacji do szczepienia oraz wykonania samej iniekcji. Część farmaceutów wykonało szkolenia z kwalifikacji oraz wykonywania szczepienia p/COVID-19 już w czasach pandemii. Skończenie tego szkolenia uprawniało do wykonywania szczepień przeciwko COVID-19.

Kolejnym ze szczepień, jakie wykonywane jest w aptekach jest szczepienie przeciwko grypie. Do jego wykonywania uprawnia ukończenie tych samych kursów, co w przypadku szczepień przeciwko COVID-19. Wymagany dodatkowo jest jednak półroczny staż w wykonywaniu szczepień przeciwko COVID-19.

Warto tu zaznaczyć, że wszelkie uprawnienia pozyskane wówczas, nie przepadają! Farmaceuci, którzy w ten sposób nabyli mocy wykonywania szczepień, nie utracą ich z racji wejścia w życie nowych ustaw i nowych kursów.

Nowe kursy szczepień dla farmaceutów – to kolejny ważny punkt. Każdy, kto poważnie myśli o dołączeniu do programów szczepień, a nie uzyskał uprawnień w trakcie pandemii, musi odbyć stosowne kursy. Są one organizowane przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego. Na jego stronie internetowej pojawiły się zapisy na pierwsze z nich. Mogą do nich przystąpić wszyscy farmaceuci posiadający prawo wykonywania zawodu, którzy posiadają co najmniej 12-miesięczy staż pracy w aptece.

Uwaga! Uprawienia do szczepienia przeciw pneumokokom są automatycznie nadawane na bazie posiadania uprawnień do szczepień przeciw grypie czy COVID-19.

Czytaj także: Obowiązkowe szczepienia ochronne wykonywane przez farmaceutów

Szczepienia w aptekach- jakie można wykonywać?

Aktualnie w aptece można wykonywać szczepienia ochronne przeciwko grypie, COVID-19 oraz przeciwko pneumokokom. Jednocześnie 10 października br. pojawiło sie obwieszczenie jasno określające, które szczepienia są refundowane ze środków publicznych. Wymienia się w tym akcie prawnym następujące szczepienia:

– przeciwko grypie dla osób po 65. roku życia (od 1-11-2023)

– przeciwko COVID-19 dla osób po 18. roku życia (od 1-12-2023)

– przeciwko pneumokokom dla osób po 65. roku życia (od 1-11-2023)

Dla pozostałych grup pacjentów, nie określonych w obwieszczeniu, szczepienia w aptekach można wykonywać na zasadach komercyjnych.

Od 2.11.2023 NFZ uruchomił nową aplikację do zapisów aptek do programu szczepień.

Szczepienia w aptekach- wymogi lokalowe

Wymogi lokalowe, jakie muszą spełnić apteki, aby mogły być w nich uruchomione punkty szczepień, są określane przez kilka dokumentów:

Możemy w nich przeczytać, że szczepienia ochronne można prowadzić w:

1) pomieszczeniu administracyjno-szkoleniowym, pod warunkiem:

a) zachowania rozdziału czasowego poszczególnych funkcji pełnionych przez to pomieszczenie oraz
b) wprowadzenia pisemnej procedury określającej sposób dostępu i korzystania z tego pomieszczenia

2) izbie ekspedycyjnej, pod warunkiem:

a) wydzielenia w niej obszaru gwarantującego bezpieczeństwo oraz poszanowanie intymności i godności pacjentów,
b) a gdy to niemożliwe – wyznaczenia czasu pracy apteki dedykowanego wyłącznie szczepieniom.

Z tych samych aktów prawnych możemy również wyczytać, jak musi być wyposażony pokój szczepień:

1) stolik zabiegowy urządzony i wyposażony stosownie do zakresu przeprowadzanych szczepień;

2) zestaw do wykonywania iniekcji;

3) zestaw do wykonania opatrunków;

4) pakiety odkażające i dezynfekcyjne;

5) dozownik ze środkiem dezynfekcyjnym;

6) środki ochrony osobistej (fartuchy, maseczki, rękawice);

7) pojemnik z ręcznikami jednorazowego użycia i pojemnik na zużyte ręczniki;

8) pojemniki na zużyte strzykawki i igły oraz pojemniki na zakaźne materiały medyczne;

9) roztwór do wstrzykiwań Adrenalinum – w celu zastosowania u pacjenta poddawanego szczepieniu w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego*;

10) termometr bezdotykowy do pomiaru temperatury ciała pacjenta przed przeprowadzeniem szczepienia;

11) sprzęt komputerowy z dostępem do Internetu i drukarką, niewykorzystywany w czasie przeprowadzania szczepienia do ekspedycji aptecznej.

Do podania przez farmaceutów adrenaliny pacjentowi upoważnia nas zapis w Ustawie o Zawodzie farmaceuty – art. 31:

W przypadku bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta aptekarz może podać produkt leczniczy, z wyłączeniem produktów leczniczych zawierających środki odurzające lub substancje psychotropowe oraz prekursorów kategorii 1, o których mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2020 r. poz. 2050, z 2021 r. poz. 2469 oraz z 2022 r. poz. 763 i 764).

Zobacz także: Bezpłatne szczepienia przeciwko grypie

Utylizacja odpadów w aptecznych punktach szczepień

Dodatkowo, apteka musi posiadać podpisaną umowę z firmą zajmującą się utylizacją odpadów medycznych. Osoba zarządzająca podmiotem w BDO powinna dodać nowe kody do utylizacji : 18 01 03 oraz 18 01 04.

Apteka ponadto zobowiązana jest posiadać procedury związane z przechowywaniem oraz utylizacją odpadów.

Podstawy prawne to:

Procedury dotyczące funkcjonowania aptecznego punktu szczepień

W związku z nowymi obowiązkami, jakie nanosi Ustawa o Zawodzie farmaceuty, apteka powinna także zadbać o opracowanie procedur dotyczących funkcjonowania aptecznego punktu szczepień:

– wspomniane procedury zarządzania odpadami medycznymi;

– procedura kwalifikacji do szczepienia;

– procedura pierwszej pomocy;

– procedura rejestracji pacjentów;

– rekomendacje BHP i bezpieczeństwa;

– procedura zamawiania, przechowywania i stosowania szczepionek;

– procedura zestawu przeciwwstrząsowego;

-procedura dostępu i korzystania z pomieszczenia administracyjno-szkoleniowego;

-procedura organizacji punktu szczepień;

-procedura przechowywania dokumentacji;

-procedura wykorzystania systemów IT

Dodatkowo konieczne jest prowadzenie rejestru temperatur w lodówce z odpadami medycznymi oraz harmonogramu czyszczenia i dezynfekcji powierzchni w punkcie szczepień.

Szczepienia w aptekach- wymogi wobec pacjentów

Pacjent, który chce się zaszczepić w aptece musi przejść kwalifikację do szczepienia, przez osobę do tego uprawnioną. Cała kwalifikacja musi zostać udokumentowana – czy to w formie papierowej czy w formie elektronicznej na internetowym koncie pacjenta.

Obliguje nas do tego:

1. USTAWA z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi

Musimy również zadbać o odpowiednie zgody uzyskane od pacjenta. Zgoda na szczepienie jest zazwyczaj zawarta w arkuszu kwalifikacyjnym (np. wzór przygotowany przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów). Zgoda ta wynika z:

USTAWA z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

Część podmiotów dodatkowo podaje wymóg zgody na przetwarzanie danych osobowych (zgodnie z unijnym rozporządzeniem RODO).

Warto również zadbać o prawidłowe przechowywanie dokumentacji medycznej pacjenta. Konieczne jest to przez okres aż 20 lat, zanim będziemy mogli takie dokumenty zutylizować lub oddać pacjentowi.

Podstawy prawne: